Een ‘living lab’ is een hippe en populaire vorm. Maar wat is het nu eigenlijk en wat maakt dat het werkt? Hiernaar wordt onderzoek gedaan in het SPRONG-programma ‘water als verbinding’; een kennisprogramma waarin verschillende hogescholen, o.a. HZ University of Applied Sciences en Hogeschool van Hall Larenstein samenwerken en focussen op water living labs, waaronder het Living Lab Schouwen-Duiveland.
Op 30 mei is een workshop gehouden met vijf water living labs uit verschillende delen van het land, Fjildlab (Friesland), Terschelling, Delta Oost, Rotterdam. Dit heeft tot een aantal interessante inzichten geleid.
De essentie van een living lab
Een living lab is een levensechte experimenteeromgeving, waarin partijen in samenwerking innovaties ontwikkelen (zie ook Rathenau Instituut). Tijdens de workshop concludeerden we dat succesvolle living labs vaak ‘ontstaan’. Mensen ontmoeten elkaar en ontdekken dat ze met elkaar willen experimenteren. Zo lag de start van het Living Lab Schouwen-Duiveland bij een rondvaart over de Grevelingen. De aanwezigen beseften dat er veel kennis aan boord was. Wat zou het mooi zijn om die kennis naar Schouwen-Duiveland te halen en van het eiland een proeftuin te maken! Zo ontstond het living lab als breed idee. Dit kreeg vervolgens steeds meer focus, tot aan een broedplaats zoetwater met een hele specifieke opdracht.
Een voorlopige conclusie, die we nog verder gaan onderzoeken, luidt: een living lab ontstaat in de tijd en van onderop, je kan een living lab niet snel starten of eenzijdig oprichten. Dit is overigens makkelijker gezegd dan gedaan. Juist omdat een living lab zo inspirerend en succesvol kan zijn, is de neiging groot het naar andere plekken te ‘kopiëren’. Niet doen, lijkt het advies.
Eigenaren van het living lab
Samen werken aan innovaties is een kernelement van een living lab. Tijdens de workshop hebben we de living labs vergeleken en is opgevallen op dat de rollen heel sterk kunnen verschillen. Waar op Schouwen-Duiveland de gemeente in de lead is en hogescholen als partner meedraaien, is dit bij de andere living labs andersom. Er is niet één rolverdeling die per definitie meer succesvol is. Wel wordt duidelijk dat een living lab meer is dan een verzameling innovatieve projecten. Dit ‘meer’ verdient de aandacht van de partijen, want het gaat niet vanzelf.
Ook hier een voorlopige conclusie: een living lab heeft één of meerdere eigenaren van het geheel nodig. Wanneer er eigenaren van het living lab als geheel zijn, ontstaat commitment en enthousiasme om een maatschappelijk probleem door innovaties op te lossen. Dat is ook een kracht van een living lab; als het ‘levend’ is, draagt iedere partij bij en hoeft niemand eraan te sleuren.
Vervolg
Als vervolg op de workshop zullen binnen het programma SPRONG ‘Water als verbinding’ een aantal thema’s verder worden verdiept. Dit zal leiden tot praktische tips voor de living labs en hogescholen.
Dit project is een onderdeel van de Broedplaats Zoet Water Schouwen-Duiveland. Het is mogelijk gemaakt met steun van het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland Zuidwestelijke Delta (IBP-VP-ZWD) en subsidie van provincie Zeeland.
