Drainagetechnieken voor meer zoet water

9 november 2021

Het projectteam voor Samenwerken voor zoet water – van pilots naar grootschalige toepassing, werkt op dit moment aan vier haalbaarheidsplannen voor verschillende vormen van drainage voor de poelgronden en een haalbaarheidsplan voor duurzaam beheer van zoet water in de ondergrond in een cluster van agrariërs op de kreekrug. Uit de haalbaarheidsplannen voor de poelgronden blijkt dat voor Schouwen-Duiveland twee drainagetechnieken interessant zijn: antiverziltingsdrainage en combinatiedrainage. We gaan hier dieper op beide drainagetechnieken in. Ook gaan we in op het onderzoek naar de verschillende opties voor het vergroten en duurzaam beheren van de zoetwaterbel in de ondergrond op de kreekrug.

Antiverziltingsdrainage
Bij de antiverziltingsdrainage wordt het zoute grondwater door diepe drainage afgevoerd waardoor er ruimte ontstaat voor een dikkere zoete regenwaterlens. De techniek kan worden toegepast op poelgronden. De ondiepe drainagebuizen worden gebruikt om het grondwaterpeil te kunnen reguleren. Dat is gunstig want hoe dunner de regenwaterlens, des te meer het grensvlak zoet-zout water het maaiveld nadert en des te meer problemen door verziting. Deze techniek is eerder getest bij de proef aan de Zwaardweg en heeft toen niet de gewenste resultaten opgeleverd omdat daar slecht doorlatende ongerijpte klei dicht aan de oppervlakte ligt. Uit de haalbaarheidsonderzoeken blijkt dat op de wat hoger gelegen poelgronden, met een iets grotere drooglegging en diepere ligging van de ongerijpte klei, antiverziltingsdrainage wel een kansrijke techniek lijkt om zoetwaterlenzen te vergroten.

Combinatiedrainage
Op de wat lagergelegen poelgronden met ongerijpte klei dicht aan de oppervlakte en een hoge grondwaterdruk is het niet mogelijk om de zoetwaterlens aan te dikken. Bij combinatiedrainage worden diepe en ondiepe drains boven elkaar aangelegd. De diepe drains worden net boven de ongerijpte kleilaag aangelegd en worden gebruikt om de zoute kwel af te vangen. De ondiepe drains vervullen de reguliere drainagefunctie en voeren het teveel aan zoet water af om natschade te voorkomen. Door de drains precies boven elkaar te leggen wordt de aantrekkende werking van de ondiepe drains op het diepere zoute water gestopt.  Er ontstaat daardoor een scheiding in het perceel tussen zoet water en zout water tussen de ondiepe en diepe drainage. Nu dit regenwater in de drainage niet meer wordt vermengd met het zoute diepere water wordt het water in het perceel zoeter. Door het afgevoerde zoete water uit de ondiepe drains op te vangen in een bassin kan zoet water worden ‘geoogst’. Deze opslag kan in perioden van droogte worden gebruikt om gronden te voorzien van zoet water om op die manier verzilting en droogte in de wortelzone te voorkomen, eventueel in combinatie met druppelirrigatie.

Duurzaam beheren van zoetwater op de kreekrug
Voor het cluster op de kreekrug ten noorden van Noordgouwe hebben de onderzoekers eerst gedetailleerd de bodemopbouw en de diepte van de zoetwaterbel in beeld gebracht met behulp van sonderingen. Dit zijn weerstandsmetingen om de bodemopbouw te bepalen, zonder hierbij actief grond te hoeven opboren. De dikte van de zoetwaterbel komt goed overeen met de gegevens uit de reeds beschikbare online kaart van de positie van het zoet-zout grensvlak. Tevens lijken in de ondergrond geen wijdverbreide storende kleilagen voor te komen, wat gunstig is voor het toepassen van technieken om de zoetwaterbel te vergroten. Opvallend is dat de zoetwaterbel ter hoogte van een hoofdwatergang vrijwel geheel afwezig lijkt, terwijl hiervoor in de bodemopbouw geen directe aanleiding lijkt te zijn. Het lijkt erop dat de brak-zoute watergang de aanwezigheid van de zoetwaterbel beïnvloedt en aanvulling belemmert. De onderzoekers zullen dit de komende periode nader onderzoeken. Daarnaast verkennen ze verschillende opties voor het vergroten en duurzaam beheren van de zoetwaterbel. Dit kan bijvoorbeeld door extra aanvoer van zoet water van bovenaf, bijvoorbeeld door peilopzet of actieve infiltratie, of door zout water onder de bel te onttrekken.     

Op 15 december organiseert Agrarisch Schouwen-Duiveland ‘Gebruik van de ondergrond voor zoet water’, een online-informatieavond gericht op agrarische ondernemers op Schouwen-Duiveland. Onderzoekers van Acacia Water, Deltares en KWR Water presenteren hun eerste resultaten en er is gelegenheid om met de experts van gedachten te wisselen. Naast deze bijeenkomst is er op 11 januari 2022 een webinar over hetzelfde onderwerp voor alle geïnteresseerden.

Meer informatie over kennisbijeenkomsten van het Living Lab is op de pagina kennis en leren te vinden. De rapportage: 'Samenwerken voor zoet water Schouwen-Duiveland - van pilots naar grootschalige toepassing Deelrapportage 1: Technieken en potentiekaarten' staat in de bibliotheek.